Kirikkale
Ilin Adi : Kirikkale''nin adinin, sehrin 3 km. Kuzeyindeki Kirikköyü ile kendin merkezindeki Kaletepe''nin kisaltilarak birlestirilmesinden ortaya çiktigi söylenir. Bu ismin halk tarafindan9 yakistirildigi kanaati yaygin olmakla beraber bölgenin ismi Osmanli arsiv belgelerinde, simdiki haliyle Kirikkal''a biçiminde geçmektedir.
XVI. ve XVII. Yüzyillarda, dogudan gelen çesitli Türk asiret ve cemaatlerinin Anadolu''da - bilhassa Orta Anadolu''da- iskan edildikleri bilinmektedir. Bunlardan "Oguz, Oguzhan" adi verilen büyük bir oymagin Ankara yakinlarinda, o zamanki söyleyisiyle "Kirikkal''a " ya yerlestirildikleri belgelerde ifade edilmektedir.
Yörükan taifesinden oldugu zikredilen Oguz Oymagi, Anadolu''yu Türklestirerek ve Islamlastirarak, Türk vatani haline getiren, ayni zamanda "Türkmen adiyla da bilinen büyük bir asirettir. Bu durumda bölgenin adinin en az 400 yillik bir tarihe sahip oldugunu kabul etmek gerekir.
Türklerden Önce : Yörenin çok eski bir tarihi geçmisi mevcuttur. Bugün Kirikkale il sinirlari içinde kalan bazi tarihi kalintilar, ören yerleri ve höyüklerin varligi ile bazi arastirma ve incelemelerde M.Ö. yillara ait arkeolojik buluntulara rastlanmasi, Kirikkale''nin cografi alaninin ne kadar eski bir yerlesim sahasi oldugunu gösterir.
Keskin''e bagli Ceritkale köyü yakinlarinda kaya kabartmalari ve magaradaki resimler; Göçbeyli ve Efendi köylerindeki höyüklerde ele geçen buluntular;yörenin, Hititlerin önemli yerlesim merkezig oldugunu göstermektedir. Yine Kirikköy ile Kaletepe;Sulakyurt ve Delice Ilçelerinin degisik yerlerinde Bizans ve daha eski dönemlerden kaldigi bilinen arkeolojik eserlere rastlanmasi da bu düsünceyi dogrulamaktadir.
Ayrica 1991 yilinda bir Japon arkeoloji heyetinin Kirikkale-Keskin bölgesinde yürüttükleri yüzey arastirmalarinda, bölgede toplam 24 höyük ve 5 düz yerlesim yeri tespit edilmistir. Düz yerlesim yerlerinden toplanan çanak-çömlek parçalarinin çogunun Roma ve Bizans çagina ait oldugu tesbit edilmistir. Höyüklerden toplanan çanak-çömlek parçalarinin da Eski, Orta, Geç Tunç ve demir Çaglarina ait oldugu anlasilmistir.
Bu yöre milattan önceki dtönemlerden Hititklerden baska, Frigler, Etiler, Lidyalilar, Sümerler ve Galatlar gibi devlet ve toplumlarin idare altinda kalmistir.
Türklerden Sonra : Malazgirt Zaferinin 1071''de kazanilmasindan sonra Anadolu''nun kapilari Türklere açilmis, buralar hizli bir sekilde Türk-Islam diyari haline getirilmistir. Iste o dönemlerde Kirikkale ili dahilinde bulunan bazi yerlerinde ilk fethedilen Islam beldelerinden oldugu görülmektedir.
Türk ve Islam aleminin büyük mutasavvifi ve evliyasi Hoca Ahmet Yesevi''nin oglu Haydar Sultan''da Anadolu''daki bu mücadelede de yer almistir.
Bu mücadelenin, Kirikale''nin en yüksek daglarindan biri olan Behrek Dagi eteklerinde ve civarinda Konur Kasabasi, Haydar Sultan ve Halil Dede köylerinin bulundugu mahallerde yapilmis olmasi kuvvetle muhtemeldir. Hatta Haydar Sultan''in yaptigi savasta, kafirlere esir düserek, bugün ayni isimle anilan bu köydeki kuyuya hapsedildigi ve kabrinin de burada bulundugu ve bu zatin Hoca Ahmet Yesevi''nin oglu oldugu kaynaklarda geçmektedir.
Diger taraftan, Baliseyh ilçesinin de o döinemlerde, yani Anadolu''da ilk kurulan Türk yerlesim alanlarindan oldugu bilinmektedir. Buradaki tastan yapilmis eski cami ve türbe Selçuklular tarafindan 1121 yilinda insa edilmistir.
Aslinda Kirikkale bölgesi tarihini Ankara tarihiyle birlikte düsünmek, incelemek ve arastirmak uygun olur. Çünkü çok yakin olmasi nedeniyle buralar, eskiden beri Ankara''ya bagli bir yöre olarak kalmistir. Ankara''nin Türklerin eline ilk olarak 1073 yilinda geçtigi dikkate alinirsa, Kirikkale bölgesinin de- genel olarak- ayni yillirda Türklesmeye ve Islamlasmaya basladigi kabul edilebilir. Bazi Haçli seferleri sirasinda buralar tekrar Bizanslilarin eline geçmis olmasina ragmen XII. Yüzyildan itibaren Selçuklularin hakimiyetine kesin olarak geçmistir. Daha sonraki asirlarda Orta Asya''dan, Anadolu''ya göç eden Oguz Türk boylarindan pek çok asiret ve cemaat Kirikkale bölgesinde iskan edilerek, buralar bütünüyle Türk ve Islam diyari haline getirilmistir.
Cumhuriyet Döneminde Kirikkale : Bilindigi gibi Kirikkale temelleri 1925''lerde atilan bir Cumhuriyet sehrimizdir. 70 Yillik gelismesi, büyümesi ve bugüne tasinmasi MKEK ile olmustur. Kirikkale''nin kuruldugu arazi Kirikköyü arazileriydi. Kirikköyü 1925''ten önce 12 hanelik küçük bir köy idi. Kaletepe ise 3-4 km.ötede, aslinda bilinen anlamda bir kale olmayip boz topraklarin olusturdugu bakimsiz ve agaçsiz bir tepeydi. 1960 yilindan itibaren agaçlandirma çalismalari baslatilmistir.
Kirikkale sehrini ortaya çikaran esas sebebin; 1921 yilinda buralarda Imalati Harbiye Fabrikasi''nin kurulmasina karar verilmesi ve 1925 yilinda top ve mühimmat fabrikalarinin temellerinin atilmis olmasidir. O tarihlerde Kirikköyü''nün muhtari olan Hüseyin Kahya ile Yahsihan köyü ögretmeni Hüseyin Avni Bey''in bu olaylarda yardimci olduklari bilinmektedir.
1925 yilinda Top ve Mühimmat Fabrikasi''nin temellerinin atilmasi, Kirikkale''nin sehirlesmesinin çekirdegini olusturur. Ayni kuruma bagli fabrika sayisi arttikça personel ve isçi sayisi da artar. Görülmemis biçimde nüfus artisi görülür. Yeni gelen isçilerin konutlari ve halka halka mahalleler çevreye yayilir. Demiryolu, fabrikalarla yerlesim bölgesi arasinda sinir olusturulur.
Ilk asamada, fabrikalarin teknik ve idari personeli için yapilan sosyal tesisler ve az sayida lojman da hemen tren istasyonu civarinda yapilir. Fazla konut yoktur. Çünkü çalisanlar, yani isçiler askerdir ve kislada kalirlar. Sonralari sivil isçilerin ise alinmasiyla konut bölgeleri genislemis burasi kentin merkezi olmus, Istasyon Mahallesi adini almistir. Sanayi kesimine ait sosyal tesis ve isletmelerde ayni yerde genisleyerek Fabrikalar Mahallesi adini almistir.
1931-1941 yillari dönemi Kirikkale''nin gelismesinde ikinci asamayi olusturur. Hizmete açilan fabrika sayisi hizla çogalmis, buna bagli olarak da isçi ihtiyaci artmistir. Kirikköyünden ve çevre köylerden akin akin isçiler gelmistir. Bu dönem sehre rastgele bir yerlesmenin de basladigi dönemdir. Bu dönemde 6 mahalle daha olusmustur. Ovacik, Yenidogan, Hüseyin Kahya, Tepebasi, Gürler ve Kurtulus Mahalleleri, Devlet daireleri ve okullarin bir bölümünün kurulma ve açilmasi bu dönemdedir
1929''da Belediyelik, 1944 yilinda da ilçe olan Kirikkale, küçük bir kasaba görünümünü alir. Kentin bir sanayi sehri olarak öneminin artmasi ve artan nüfusun baskisiyla, Çalliöz, Güzeltepe ve Sanayi Mahalleri kurulmustur.
1945 ve 1950''lerdeki nüfus artisi ve hizli göç olayi ile sadece yakin çevredeki köylerden degil; Orta, Dogu, Güneydogu ve Karadeniz bölgesi illerinden hizli bir nüfus akisi olmus ve Kirikkale büyümüs ve gelismistir. 1955''lerde konut alanlari Samsun Karayolu üzerine, kuzeye dogru tasmis ve dogya da genislemistir. Karyaka ve Kizilirmak mahalleleri de bu dönemde olusmustur.
1960''li yillarda Kirikköyü ve Yuva köyünü mahalleleri içine katan Kirikkale, 1970''li yillardan itibaren hizli nüfus artisiyla birlikte mahallerini de artirmistir. 1925''lerde 12 hanelik bir köyden 2001''de 25 mahalleli ve 205.208 nüfuslu bir yerlesim alani ortaya çikmistir.
|
